Tema 10

El verbo: el indicativo

 

10.1. Presens indikativ


Presens brukes på spansk for å uttrykke en handling, en tilstand eller en vane som viser til nåtiden:

Estoy en Barcelona.
Hoy llueve en Bergen.
Juana está contenta.
Mi madre es alemana.
Todos los días comemos a las 5.
La clase empieza a las 3.



I tillegg brukes presens i følgende tilfeller:

 

a)      For å uttrykke framtidig handling:

- i betingelsesbisetninger som begynner med konjunksjonen SI (hvis)

Si no estudias durante el verano, no aprobarás el examen.

-dersom den talende er sikker på at handlingen vil finne sted:

¿Iréis a México el próximo verano? Sí, vamos toda la familia.

-i spørsmål vedrørende noe som er nært forestående:

¿Traigo ya la comida?

-ved befaling:

¡Y tú te callas!

 

 

b)      Når man forteller om noe som har skjedd, for å gi mer liv til skildringen (historisk presens):

Colón llega a Barecelona, habla con Fernando e Isabel y ellos deciden ayudarle.



Forskjeller i bruk av presens på norsk og spansk.



a) Presens på spansk - perfektum på norsk:

Når en tilstand eller handling har vart i en tidsperiode og varer framdeles:

Jeg har lett etter lillebroren din i tre timer.
Llevo tres horas buscando a tu hermanito.

Hvor mange år har du bodd i Norge (og bor fremdeles)?
¿Cuánto tiempo llevas en Noruega?

Jeg har bodd 8 år i Norge (og bor her fremdeles).
Levo 8 años (viviendo) en Noruega. - llevar + gerundium
Vivo en Noruega desde hace 8 años. - presens + desde hace
Hace 8 años que vivo en Noruega. - hace .... que + presens

Men vi bruker perfektum dersom situasjonen er forandret:

Han har arbeidet 6 år i Spania og derfor snakker han så godt spansk. (men nå arbeider han ikke lenger i Spania)
Ha trabajado 6 años en España y por eso habla tan bien el español.

I Latin-Amerika bruker man mange steder vanlig perfektum i begge disse tilfellene.


b) Presens på spansk - imperfektum på norsk:

-når noe nesten skjedde:

Anoche, al salir del cine, pisé una cáscara de plátano y casi me caigo.
I går da jeg gikk ut fra kinoen, tråkket jeg på et bananskall og jeg falt nesten.

- i utrop når man beskriver en ting eller situasjon:

¡Es una idea excelente! - Det var en strålende ide!
¡Qué rica está la comida! - Så deilig maten var!

 

 

Oppsummert ser dette slik ut:

 

El presente del indicativo se usa básicamente como el presente noruego, o sea para expresar:

 

a)      Lo que sucede en el momento de hablar: Ahora estamos en línea.

b)      Acciones características: Vosotros estudiáis gramática.

c)      Procesos naturales: El agua hierve a 100o.

d)      Verdades intemporales: La gramática de la lengua española es interesantísima.

e)      Hechos futuros: Hoy terminamos a las ocho.

f)        Mandatos: Ahora te vas a casa y estudias muy bien lo que te he dicho.

g)      Presente histórico: Hitler invade Noruega en 1940.

 

También presenta algunas diferencias de uso frente al noruego:

 

a)      Para pedir aprobación: ¿Cierro la puerta?

b)      Para expresar una acción iniciada en el pasado que todavía no se ha acabado: Estudiamos gramática desde hace un mes.

c)      Para expresar opiniones subjetivas: ¡Qué rico está el gazpacho!

d)      Expresiones del tipo casi/por poco: Lo vi, y casi me muero de la risa.

 

 

10.2. Futurum


Futurumsformene lages av verbets infinitivsform + følgende endelser: -é, -ás, -á, -emos, -éis, -án. Alle verb får samme endelser, men noen har uregelmessig stamme.



Vi bruker futurum for å uttrykke:

a) Framtidig handling - ofte presens på norsk

Si hace buen tiempo mañana, iremos al campo.

¿Adónde irán de vacaciones el próximo año?


MEN: Hvis den som taler er sikker på at handlingen kommer til å finne sted, så bruker vi presens:

Mañana vamos al campo.

Husk: Aldri futurum i en betingelsessetning som begynner med SI (hvis):

Si tenemos dinero el próximo año, iremos de vacaciones.

 

 

c)      Ved antagelse i nåtid

¿Qué hora es? - Serán las tres. (Den er vel/kan vel være tre.)
¿Cuántos años tiene Juan? - Tendrá 30 años. (Han er vel/kan vel være 30.)

Futurum med "IR" (ir i presens + a + infinitiv av hovedverbet)

Denne tiden brukes om hendelser i nær fremtid og ofte om det som er styrt av egen vilje.

El tren va a salir ya. - Toget går nå./Toget skal akkurat til å gå.
Mañana voy a cortarme el pelo. - I morgen skal jeg klippe håret.

Por la tarde voy a visitarte y si quieres, iremos al cine.

Denne futurumsformen er mest vanlig i muntlig språk.

 

 

Oppsummert ser dette slik ut:

Básicamente equivale a los verbos noruegos skulle, ville y komme til å para expresar acciones venideras: Pedro trabajará mucho el año que viene.

También presenta algunas diferencias de uso frente al noruego:

a) Futuro de mandato: No matarás.

b) Futuro de probabilidad/conjetura: María estará enferma.

 


10.3. Kondisjonalis/Condicional

Kondisjonalisformene lages av verbets infinitivsform + følgende endelser: -ía, -ías, -ía, -íamos, -íais, -ían. Alle verb får samme endelser, men noen har uregelmessig stamme.

Kondisjonalis brukes i følgende tilfeller:

a) For å uttrykke en framtidig handling i fortiden (framtid sett fra fortiden):

Pensábamos que llovería y por lo tanto no hemos salido de casa.
Vi trodde det skulle regne/bli regn, og derfor har vi ikke gått ut.

Dette kan også uttrykkes med 'IR + a + infinitiv':

Pensábamos que iba a llover y por lo tanto no hemos salido de casa.


b) For å uttrykke antagelse i fortid:

Serían las dos cuando llegamos a casa. (Klokken var vel/kunne vel være...)
Tendría 8 años entonces. (Han/hun kunne vel være 8 år den gang.)


c) I indirekte tale hvor direkte tale ville stått i futurum

Juana dijo: Vendré a las nueve -> Juana dijo que vendría a las nueve.

 

 

d) For å spørre forsiktig eller høflig om noe

¿Cuánto costaría trasladar los muebles a España?
¿Sería usted tan amable de ayudarme?
¿No sería mejor ir a un médico?

 

 

e) I hovedsetninger som står sammen med betingelsessetninger hvor den underordede leddsetningen har imperfektum konjunktiv:

Si tuviera dinero, me compraría una casa en España.

 

 

Oppsummert ser dette slik ut:

 

Básicamente equivale al kondisjonalis en noruego para expresar:

a) Acciones venideras en relación con una acción en el pasado: María y Pedro dijeron que trabajarían toda la noche.

b) Cortesía y modestia: ¿Podrías ayudarme?

 

También presenta algunas diferencias de uso frente al noruego:

a) Probabilidad/conjetura en el pasado: Cuando conocí a Pedro, tendría unos 20 años.

b) Se usa en la apódosis de las oraciones condicionales hipotéticas: Si fuera rico, iría a Madrid.



10.4. Sammensatte former av futurum og kondisjonalis

 

Både futurum og kondisjonalis har en sammensatt form (2. futurum/futuro compuesto og 2. kondisjonalis/condicional compuesto).

Disse dannes på følgende måte:

2. futurum/futuro compuesto:
futurum av hjelpeverbet 'haber' + perfektum partisipp
habré comido, habrás comido, etc.

2. kondisjonalis/condicional compuesto:
kondisjonalis av hjelpeverbet 'haber' + perfektum partisipp
habría comido, habrías comido


2. futurum/futuro compuesto brukes



a) For å uttrykke noe som vil være avsluttet på et tidspunkt i fremtiden:

En 2004 habré terminado los estudios. I 2004 vil jeg ha avsluttet studiene.



b) For å uttrykke antakelse i perfektum

Te habrás equivocado.
Du har nok/vel tatt feil.



2. kondisjonalis/condicional compuesto brukes

a) I hovedsetninger som står sammen med betingelsessetninger hvor den underordnede leddsetningen har pluskvamperfektum konjunktiv:

Si hubieras llamado antes, habríamos podido ir al cine.


10.5. Perfektum - Pretérito perfecto


HABER i presens (he, has, ha, hemos, habéis, han) + perfektum partisipp av hovedverbet.

HABL-AR -> HABL+ADO = HABLADO
COM-ER -> COM+IDO = COMIDO
DORMIR -> DORM+IDO = DORMIDO

Noen uregelmessige partisippformer:

ABRIR -> ABIERTO
MORIR -> MUERTO
CUBRIR -> CUBIERTO
PONER -> PUESTO
DECIR -> DICHO
RESOLVER -> RESUELTO
DESCRIBIR -> DESCRITO
ROMPER -> ROTO
ESCRIBIR -> ESCRITO
VER -> VISTO
HACER -> HECHO
VOLVER -> VUELTO

 

 

Perfektum brukes når vi vil betegne en avsluttet hendelse i fortid, men i motsetning til indefinido har hendelsen en forbindelse til nåtiden.


a) Forbindelsen kan være tidsmessig - den talende anser at hendelsen har funnet sted innenfor et tidsrom som ennå ikke er avsluttet:

Este año ha llovido mucho.
Esta mañana he ido a la peluquería.
Este semestre he estudiado mucho.


Tidsuttrykk som ofte brukes med perfektum: Hoy, Este mes/año, Esta semana/mañana/tarde, Nunca, Alguna vez

Der er imidlertid en forskjell mellom bruken av perfektum i Spania og Latinamerika, ettersom man i Latinamerika oftest bruker preteritum/indefinido der hvor man i Spania vil bruke perfektum. Perfektum vil i Latinamerika oftest brukes slik som beskrevet under 10.1. a) Presens på spansk – perfektum på norsk.

b)      Forbindelsen kan være merkbar - den talende understreker at hendelsen i fortid har konsekvenser (er merkbar) i nåtiden:

¿Tienes sueño? Sí, me he levantado muy temprano (y tengo mucho sueño).

 

 

c)      Følelsesmessig/Subjektiv - den talende føler fremdeles konsekvensen av det som har skjedd, selv om handlingen ligger langt tilbake i tid:

Hace ocho años que ha muerto mi mamá (y todavía la echo de menos/la extraño - og fremdeles savner jeg henne).

 

 

Perfektum på norsk – presens på spansk


Når en tilstand eller handling har vart i en tidsperiode og varer fremdeles:

Jeg har bodd 8 år i Norge (og bor her fremdeles).
Llevo 8 años (viviendo) en Noruega. - llevar + gerundium
Vivo en Noruega desde hace 8 años. - presens + desde hace
Hace 8 años que vivo en Noruega. - hace .... que + presens

 

 

Oppsummert ser dette slik ut:

 

El perfecto se usa cuando existe una relación real o percibida entre la acción pasada y el momento presente. Esta relación puede ser

 

a)      Temporal: ¿Has comido hoy? ¿Qué has dicho?

b)      Afectiva/subjetiva etc: Mi perro Fido se ha muerto hace dos años. En Buenos Aires he tomado café con la profesora de español.

c)      Una consecuencia que todavía se percibe: Los gramáticos han hecho mucho por la lengua española. Le ha salido un chichón en la frente.

 

En cuanto al uso del perfecto, es importante distinguir entre el español de España y el de América Latina: En América Latina se usa más el indefinido para lo que en España se expresaría con el perfecto:

 

¿Comiste esta mañana? vs. ¿Has comido esta mañana?

 

Si comparamos el uso del perfecto en español con su uso en noruego, vemos que sobre todo en España se usan construcciones en presente para expresar acciones no acabadas:

 

Llevo dos años aquí.

Trabajo en la empresa desde hace un mes.

Etc.

Además, hay una diferencia de uso frente al noruego cuando NO HAY relación de ningún tipo con el momento presente:

 

¿Dónde estudiaste?

 

 

10.6. Pluskvamperfektum - Pretérito pluscuamperfecto


Pluskvamperfektum uttrykkes med imperfektum av hjelpeverbet HABER (había, habías, había, habíamos, habíais, habían) og perfektum partisipp.

Pluskvamperfektum brukes når den talendes referanseramme er i fortid og han/hun i nåtid ville brukt perfektum, jfr. eksemplene overfor.

Aquel año había llovido mucho.
Aquella mañana había ido a la peluquería.
Aquel semestre había estudiado mucho.


Tenías sueño el lunes pasado cuando te vi en la biblioteca, ¿no?
Sí, me había levantado muy temprano (y tenía mucho sueño).

Hacía ocho años que había muerto mi mamá (y todavía la echaba de menos/la extrañaba - og fremdeles savnet jeg henne).

Jeg hadde bodd 8 år i Norge (og bodde her framdeles).
Levaba 8 años (viviendo) en Noruega.
Vivía en Noruega desde hacía 8 años.
Hacía 8 años que vivía en Noruega.

Ved indirekte tale der direkte tale ville hatt perfektum:

Han spurte meg: Hvor har du vært? Han spurte meg hvor jeg hadde vært.
Me preguntó: ¿Dónde has estado? Me preguntó dónde había estado.

(Det finnes også en annen fortidstid: Pretérito anterior/Sammensatt preteritum, men denne tiden brukes sjelden og kun etter noen få konjunksjoner og bare i skriftspråket. Den lages av preteritum/indefinido av hjelpeverbet 'haber' og partisipp: Apenas hubo comenzado la conferencia, cuando se desmayó el conferenciante. Forelesningen var/hadde bare så vidt begynt da foreleseren besvimte.)

 

 

Además, en textos un poco formales, a veces se puede ver esta forma arcaica del pluscuamperfecto:

 

José González leyó los documentos que recibiera del alcalde.

 

 

Oppsummert ser dette slik ut:

 

Se usa básicamente como el tiempo equivalente en noruego para expresar una acción anterior a otra en el pasado:

 

Cuando llegué a Managua, mis amigos se habían ido ya.

Al llegar a Roma, vi los monumentos que habían construido los romanos.

Luego que había salido el sol, nos fuimos a la playa.

 

Hay que recordar una cosa: cuando se usa el presente para indicar una acción iniciada en el pasado que todavía perdura, es necesario usar el imperfecto si se habla del pasado:

 

Llevo dos años en Veracruz. -> Llevaba dos años en Veracruz cuando llegó Pedro a visitarme por primera vez.

Estudiamos geografía desde hace medio año. -> Estudiábamos geografía desde hacía medio año cuando se canceló el curso.

 
10.7. Pretérito (indefinido/pasado simple) – Imperfecto

 

På spansk er det flere fortidstider enn på norsk og 'jeg spiste' kan uttrykkes på to måter: 'comí' (preteritum/indefinido) eller 'comía' (imperfektum). Hvilken form vi skal velge avhenger av omstendighetene rundt handlingen. Dersom den talende betrakter handlingen som avsluttet og uten relasjon til nåtiden bruker vi indefinido:

 

I går spiste jeg åtte epler. Ayer comí ocho manzanas.

 

Dersom den talende betrakter det som en vane, eller en utstrakt handling brukes imperfecto:

 

Da jeg var liten spiste jeg alltid mange epler. Cuando era pequeño siempre comía muchas manzanas.

 

Vi spiste eplene mens bestefar fortalte historier. Comíamos las manzana mientras el abuelo nos contaba cuentos.


Preteritum/Indefinido (pretérito indefinido): comí, comiste, comió, etc.
Imperfektum (pretérito imperfecto): comía, comías, comía, etc.

Det er mange uregelmessige former i indefinido og her kan det nok være nødvendig med litt pugging!!

 

 

10.7.1. Bruken av Preteritum (pretérito indefinido)

 

Hovedregel: Indefinido brukes for å uttrykke en handling som er avsluttet i fortiden og som ikke har relasjon til nåtiden.

Ayer fuimos al cine.
La semana pasada no estudié nada.
El año pasado Juan compró una casa.


Tidsuttrykk som ofte brukes med preteritum/indefinido er: Ayer, El año/mes/verano.. pasado, La semana/primavera ..... pasada

Regler for bruk:

Indefinido brukes for å uttrykke:


a) Inntredende eller avsluttede handlinger:

Llegó a Bergen muy tarde, se fue directamente a dormir y por eso no nos llamó.
Vine, vi y vencí. (Jeg kom, jeg så, jeg vant)
¿Cómo pasaste las vacaciones?

 

b) En handling som gjentas et besemt eller et begrenset antall ganger:

Llamé tres veces a tu casa, pero nadie contestó.
La besó repetidas veces.

 

c) En handling som pågikk en begrenset tid:

Estuvo 10 años en la cárcel.
Estuvimos 2 horas esperando el tren.


d) En sammenfattende/oppsummerende vurdering (=var, ble, viste seg å være)

El verano pasado fue muy lluvioso.
La fiesta fue/resultó muy divertida.


e) Noe som intraff mens noe annet pågikk

Veíamos la tele cuando llegó Juan.
Cuando paseabamos por el parque vimos un perro muy bonito.


Ved noen verb som uttrykker er handling/tilstand som varer over tid f.eks. SABER, TENER, CONOCER, uttrykker indefinido begynnelsen av handlingen, selv om denne framdeles varer (legg merke til hvordan eksemplene blir oversatt til norsk):

Ayer supe la noticia. - I går fikk jeg vite nyheten.
En enero conocí a Ana. - I januar ble jeg kjent med Ana.
En febrero tuvo un hijo. - I februar fikk hun en gutt.


10.7.2. Bruken av imperfektum (pretérito imperfecto)

Hovedregel: Imperfektum brukes for å uttrykke en handling som vi ser på som pågående, vedvarende og uavsluttet.

Los niños jugaban en el parque.
Mi padre era oficinista.
La señora siempre llevaba un abrigo verde.


Tidsuttrykk som ofte brukes ved imperfektum: Siempre, Antes, Todos los días.

Regler for bruk:

Imperfektum brukes:

a) Ved beskrivelse av en tilstand eller en handling

Era primavera, el sol brillaba y la gente estaba alegre.
Mientras unos lloraban otros reían.
Tiraban tomates al actor.


b) For å angi vane

Los domingos íbamos siempre a misa.
Mi abuelo fumaba pipa.



c) For å angi en pågående handling som skjer samtidig med at noe annet inntreffer

Veíamos la tele cuando llegó Juan.
Los niños jugaban en el parque cuando desapareció el perro.
Iba al cine cuando me encontré contigo.



d) For å angi en påbegynt eller nær forestående handling som ikke er fullført
(hadde tenkt å, holdt på å)

Iba a llamarte está tarde.
Iba al cine, pero ahora no voy.
Me moría de risa.


e) Som høflig form i stedet for presens

¿Qué deseaba usted?
Quería pedirle un favor.



f) I indirekte tale, hvor direkte tale ville hatt presens

Juan djo: Soy de Madrid. -> Juan dijo que era de Madrid.

 

g) I barnespråk/eventyr/ved lek:

Érase una vez un príncipe.....
Yo era la madre y tu eras el padre.



Imperfektum av conocer, saber og tener oversettes med preteritum på norsk:

Cuando vivía en Madrid conocía muchos artistas. Da jeg bodde i Madrid kjente jeg mange kunstnere.

No sabía que María estaba casada. Jeg visste ikke at María var gift.

Mis abuelos tenían diez hijos. Mine besteforeldre hadde ti barn.

Gåte/Adevinanza

I hvilket av eksemplene nedenfor er Pedro ikke far til Marías barn?

a) María y Pedro se casaron. María tuvo un hijo.
b) María y Pero se casaron. María tenía un hijo.

 

 

10.8.Indefinido e imperfecto desde la perspectiva del aspecto

 

Las reglas de uso de estos tiempos verbales se han expuesto en 10.7., así que en este apartado veremos las diferencias que hay entre estos tiempos desde una perspectiva comparada, basándonos en el ASPECTO.

 

Al hablar de las acciones verbales, el aspecto es el enfoque que tenemos en la acción verbal. Hay varios aspectos, pero ahora hablaremos de los más importantes: el aspecto perfectivo y el aspecto imperfectivo.

 

Es importante recordar que podemos considerar tanto el verbo en sí como el mismo tiempo verbal desde la perspectiva del aspecto:

 

a)      SALTAR es un verbo perfectivo en sí.

b)      SABER es un verbo imperfectivo en sí.

 

Los tiempos son también perfectivos o imperfectivos, por ejemplo:

 

a)      El INDEFINIDO es un tiempo perfectivo.

b)      El IMPERFECTO es un tiempo imperfectivo.

 

Al aparecer un verbo perfectivo en un tiempo perfectivo

 

Salté.

Llegué.

 

vemos que en estos casos se enfoca el hecho de que se haya terminado la totalidad de la acción expresada por el verbo, ya que se ha saltado una vez, ya que se ha realizado una serie de saltos durante un lapso de tiempo determinado (Salté de dos a cinco.) En el caso de Llegué se enfoca solamente la singularidad de la acción, y no la repetición acabada de la acción del verbo, como en el caso de Salté. Eso lo determina la semántica del verbo.

 

 

Al aparecer un verbo perfectivo en un tiempo imperfectivo

 

Saltaba.

Llegaba.

 

vemos que en estos casos se enfoca la repetición prolongada sin darle importancia al final de la acción en el caso de Saltaba además de que se deja el espacio abierto para la irrupción de otras acciones: Saltaba cuando alguien me dijo que no me moviera tanto. En el caso de Llegaba, también se enfoca la naturaleza prolongada de la acción al irrumpir otra sin que se implique una repetición: Llegaba a la estación cuando vi a Pedro., lo que es una de las características que comparte con Saltaba, como acabamos de ver. Como en el caso anterior, es la semántica del verbo la que determina las posibilidades interpretativas.

 

Considérense, pues, los ejemplos siguientes:

 

¿Salté/Saltaba de dos a cinco?

¿Salté/Saltaba a las cinco?

¿Llegué/Llegaba de dos a cinco?

¿Llegué/Llegaba a las cinco?

 

 

Al aparecer un verbo imperfectivo en un tiempo perfectivo

 

María y Pedro se conocieron.

María y Pedro lloraron.

 

vemos que en estos casos se enfoca el momento donde se dio un cambio. En el caso de concocer, se da a entender que en ese momento María y Pedro pasaron de una situación de no conocerse a una situación en que eran amigos. En el caso de llorar, se enfoca también un cambio; el que implica el terminar de llorar.

 

Al aparecer un verbo imperfectivo en un tiempo imperfectivo

María y Pedro lo conocían.

María y Pedro lloraban.

 

vemos que en estos casos se da más bien una descripción de una situación prolongada sin importar ni el principio ni el final de la acción.

 

Considérense, pues, los ejemplos siguientes:

 

¿José la conoció/conocía de dos a cinco?

¿José la conoció/conocía a las cinco?

¿José lloró/lloraba de dos a cinco?

¿José lloró/lloraba a las cinco?

 

Startside Opp Tema 1 Tema 2 Tema 3 Tema 4 Tema 5 Tema 6 Tema 7 Tema 8 Tema 9 Tema 10 Tema 11 Tema 12 Tema 13 Tema 14 Tema 15 Tema 16